DİZEL MOTORLAR HAKKINDA BİLMEK İSTEDİKLERİNİZ

  • Konuyu başlatan Konuyu başlatan geremy
  • Başlangıç Tarihi Başlangıç Tarihi

geremy

Onursal Kurucu
Kayıt
10 Kasım 2009
Mesaj
4.905
DİZEL MOTORLAR HAKKINDA BİLMEK İSTEDİKLERİNİZ

Dizel motorunuz varsa veya bir gün almayı düşünüyorsanız burada anlatacağımız bilgiler mutlaka işinize yarayacaktır. Bu bilgilerle motorunuz üzerinde usta çağırmadan kendi kendinize bir takım arıza veya normal bakımlarınızı yapabileceğinizi umuyorum. Fakat bilginin yanında aynı zamanda da beceri istemektedir. Umarım işinize yarar.

Motor: Kimyasal enerjiyi ısı enerjisine, ısı enerjisini de mekanik enerjiye çevirme amacıyla üretilmiş mekanik parçalar bütünü bir araçtır. Motorlar iki ve dört diye tabir edilen zamanların meydana gelmesiyle isteğe göre iş üretirler. İsteğe göre diyorum çünkü motorlardan bir çok şekilde faydalanılır. Günümüzde artık çoğunlukla dört zamanlı motorlar kullanılmaktadır.



Bu dört zamanı biraz açalım.

1. Emme zamanı: Piston aşağıya inerken, emme supabı açılır ve içeri hava filtresinden temizlenmiş olarak gelen havanın alınır.

2. Sıkıştırma zamanı: Emme zamanı bitip, yani hava alımı bittikten sonra piston yukarıya doğru çıkmaya başlar ve içeriye alınan hava sıkışarak ısınır. İşte bu sıkışma ve ısınmanın en fazla olduğu anda içeriye enjektörler aracılığıyla içerideki basınçtan daha yüksek bir basınçla yakıt püskürtülür ve yakıtın (daha önce içeriye alınan havanın yardımıyla) yanmasıyla birlikte ani bir patlama olur.

3. İş zamanı: Yanma ve patlamanın etkisiyle piston kuvvetlice aşağı doğru itilerek krank milinin dönmesi sağlanır.Bu dönme neticesinde motorumuzdan bir iş almış oluruz.

4. Egzoz zamanı: İş zamanı biterken bu sefer egzoz supabı açılarak içerideki yanmış gazlar manifold ve egzozdan dışarıya atılarak bu dört zaman oluşmuş olur. Bu zamanlar verilen gaza göre devam eder gider.

Yakıt Sistemi

Dizel motorlar bilindiği üzere temiz motorin ile çalışırlar. Kullandığınız yakıtın temiz olması öncelikle aldığınız yere bağlı olmakla birlikte sizde bu yakıtın temiz olarak motora gitmesini sağlamak zorundasınız. Teknenizde yakıt için mutlaka bir deponuz olmalı. Bu depolarda dikkat edilmesi gereken hususların en başında deponun altında pislik ve suyun alınması için tahliye vanasının bulunmasıdır. Motorin, alındığında veya daha sonra su olması ihtimali yüksek olan bir yakıttır. Bu su da motorunuzda arızalara sebep verir.İşte bunun önüne geçebilmek için deponun altına tahliye vanasının konması gereklidir. Bu vana sayesinde depo içindeki su ve tortu dışarı alınarak yakıtın temiz tutulması sağlanır. Vanadan sonra emniyet açısından bir kör tapa konabilir. Burada değinmeden geçemeyeceğim önemli bir konu ise sakın siz deponun altını (veya herhangi bir yerini) yakıtı boşaltsanız bile kaynak yapmaya kalkmayın.Çünkü depo patlar. Kaynak yapanlar depoyu sabunlu su ile yıkadıktan sonra içini su ile doldurup yapıyorlar.Bir başka konu ise deponuzun üstünde havalandırma borusunun bulunması ve yerin durumuna göre içine su girmemesi için kıvrık bir boru (soru işaretine benzeyen) olursa harika olur. Deponuzda bulunması gerekenlerden diğeri, yakıtın fazlasının motor üzerinden geri dönüş yapıp tekrar depoya dönüşünü sağlamak için depo üstünde boru bağlantısının yapılacağı muhtemelen kısa bir boru veya nipel, bir diğeri ise motora yakıtın gitmesi için konulacak olan çıkış,buna bağlı olarak kesinlikle olması gereken bir vanadır.Vana herhangi bir arıza, sızma, tehlike anında yakıtı kesmek için kullanılır. Örneğin borulardan biri yakıt kaçırıyor ve siz onu tamir etmek için açtığınızda deponuzdaki yakıtın akmasını önleyemezsiniz.Vananızı kapattığınızda ise sadece boru içinde bulunan yakıt akacaktır. Bunu da yavaşça gevşettiğiniz yerden bir kaba alarak arızaya gönül rahatlığı ve temiz bir işçilikle devam edebilirsiniz.

Püf noktası:

Mazotu, yağlı boya yapıldıktan sonra ellerinizdeki boyaları çıkarmak için kullanabilirsiniz.

Dökülen mazotu sildiğiniz bez veya üstüpüleri atmayıp soba vs.. tutuşturmakta kullanabilirsiniz.

Mazot kokan yerlerin yakınlarına sivrisinekler yaklaşamazlar.

Bu arada söylemeyi unuttuğum bir nokta var.Yakıtınızı alacağınız çıkış noktası deponuzun altından en az üç santimetre yukarıda olursa deponuzun altındaki biriken tortu ve su seviyesi altta kalacağından motora gitmesini önleyebilirsiniz. Şöyle de diyebiliriz; Depomuzu temizlemeyi uzun bir süre unuttuğumuz zamanlarda bu çıkışın biraz yüksekte olması bizi daha sonra istenmeyen arızalardan kurtaracaktır.

Depomuzun çıkışındaki vanaya bağlı bir boru vasıtasıyla motorumuzun üzerinde bulunan besleme pompasına giriş yapılır. Besleme pompasının görevi enjeksiyon pompasına kesintisiz olarak yakıt göndermekten ibarettir. Kısaca su pompasının yaptığı işi yapar. Yani bir taraftan alır diğer tarafından verir. Değişik tipleri mevcuttur. Kimi yanındaki kelebek şeklindeki bir küçük parçayla, kimisi üstünden döndürülerek çıkarılan hastanelerde kullanılan şırıngaya benzeyen parçayla hava almak ve gerekli yerleri yakıtla doldurmak için elle çalıştırılabilirler. Kimisi de yukarıda benzettiğimiz şırınganın altındaki camdan küçük bir filtreye bağlantılıdır. Bazı motorlarda olmayabilir ve yakıt direk olarak yakıt filtresine girer. Motorumuz çalıştığında besleme pompamızda çalıştırılarak düzenli olarak yakıt çıkışı sağlanmış olur. Besleme pompası aynı zamanda depomuzdaki yakıt seviyesi filtre giriş seviyesiyle aynı olmadığı zamanlarda (böyle olunca seviye farkı doğacağından yakıt akışı olamaz ve depomuz dolu olsa bile sanki hiç yakıtımız yokmuş gibi) motorumuz bir süre sonra çalışmayacaktır. Dikkat edilecek olursa besleme pompası ile enjeksiyon pompası ayrı ayrı şeylerdir ve karıştırılmaması gerekir. Besleme pompasından hava almak istediğimizde bazı hallerde çalışmadığını görürüz. Bu gibi durumlarda marşa motor çalışmayacak şekilde tek bir tık yaparsak sorun çözülür. Veya volanı çevirerek...

Besleme pompası çıkışından yakıt bir boru aracılığıyla bu sefer yakıt filtresine gönderilir. Olmazsa olmaz denebilecek olan bu filtre yakıtımızı temizleme görevine bakar. Gözümüz gibi baktığımız motorumuza pislik,su gibi zararlı maddelerin gitmesini engeller. Motorumuzda ikinci yağ değişiminde mutlaka değiştirilmesi önerilir. Aldığınız yakıtın temizliğiyle de orantılıdır denebilir.

Ve filtre edilen yakıt yine bir boru vasıtasıyla enjeksiyon pompasına gelir. Enjeksiyon pompası karmaşık bir yapıya sahiptir. Sanki motor üstünde bir motor gibi. Üzerinde motorunuzdaki silindir sayısına göre çıkış bulunur. Enjeksiyon pompasının görevi yakıtı yüksek basınçla enjektörlere göndermektir. Tabi bunu da ateşleme sırasına göre yapar.Yani hangi piston sıkıştırma zamanını tamamlamak üzere ise ona göndermekle görevlidir. Enjeksiyon pompasının üzerinde hava almak için bir tapa mevcuttur. Yakıt pompası üzerinde Regülatör denen bir bölüm vardır. Motorun devri arttırıldığında yani gaz verildiğinde buna bağlı olarak motora gönderilen yakıtın da arttırılması gerekmekte olacağından bu işi de o yapar.Önemli bir görev de o üstlenmiştir. Enjeksiyon pompasından çıkan yakıt enjektörlere gönderilir. Yakıtın çıkış basıncı çok yüksek olduğundan enjektörlerle enjeksiyon pompasını birleştiren borular bu yüksek basınca dayanacak şekilde yapılmışlardır. Nihayet enjektörlere gelen yakıt,enjektör ucuna (kütüğüne) monte edilmiş memeler aracılığıyla silindire duman veya sis şeklinde püskürtülerek yanması sağlanır.Enjektörler yakıt giriş kısmı, gövde, iğne ve meme gövdesinden ibaret mekanik parçalardır. Yakıtın fazlası yine enjektörlerin üzerindeki çıkışa bağlanan boru vasıtasıyla depoya geri gönderilmektedir.

Motorun havasının alınması:
· Motorunuzu ilk kez çalıştırıyorsanız
· Yakıtı depoya ilk kez koyduğunuzda
· Yakıt filtresini değiştirdiğinizde
· Motorunuzu uzun bir süre çalıştırmadığınızda
· Enjeksiyon pompasının veya besleme pompasının sökülüşünde
· Yakıt geliş borularının sökülüşlerinde

Yakıt sisteminin havasının alınması gerekir.Yakıt deponuzdaki yakıtın tamamen boşalmamasına dikkat etmek gerekir.

Enjektörlerin Kontrolü:

Enjektörlerin kontrolünün gerçek anlamda yapmak için kontrol aparatı olsa da çoğunlukla böyle bir şeye sahip olma gereksinimi duymayız. Peki kontrol için sanayideki pompacıya mı gideceğiz?
Bence buna hiç gerek yok. Madem ki kontrolü kendimiz yapacağız, başlayalım o zaman.

Enjektör yerinden sökülüp dışarıda kendisine ait olan yakıt borusuna bağlanır. Bunu yaparken boruya zarar vermemeye dikkat edilir. Volan uygun bir anahtar ile yavaş yavaş çevrilir. Bir süre sonra enjektördeki akış gerçekleşecektir. Eğer damlama, akma (işeme de denmekte) oluyorsa o enjektörün memesinin değişmesi gerekmektedir. Enjektör memesinin üzerinde bulunan deliklerden duman veya sis şeklinde bir akış olmuşsa o enjektörün memesi iyi çalışıyor demektir. Bu işlem diğer enjektörlere de uygulanarak kontrol bitirilmiş olur.

Enjektör memesi değişimi basittir. Bu iş için mengeneye ihtiyaç duyulsa da eğer becerikli iseniz iki anahtar yardımıyla (anahtarın biri yerden destek alınarak kullanılır) sökebilirsiniz. Sökülen memenin üzerindeki numaralardan yeni alacağınız memenin ne olacağını bulabilirsiniz. Takarken yuvasına oturtmaya dikkat edilir. Bir de meme alırken uçlarına konulan özel pullarını da almayı unutmayın sakın.

ÇEŞİTLİ MOTOR ARIZALARI
Motor düzgün çalışmıyor:
- Yakıt filtresi tıkalı olabilir.
- Enjeksiyon pompasında veya herhangi bir yerde hava vardır.
- Yakıt bağlantı rekorlarında gevşeklik olabilir.

Eksozdan siyah-mavi duman çıkıyor:
- Yağ fazla olabilir.
- Enjektörlerin biri veya birkaçı çalışmıyor.
- Fazla yakıt püskürtülüyor. Püskürtme ayarları bozuk.
- Kompresyon ayarları bozulmuş olabilir.
- Hava girişi tıkalı olabilir.
- Yakıtın kalitesi bozuk olabilir.
- Segmanlar sıkı olabilir.
- Gömlekler aşınmış olabilir.

Yağ basıncı düşük:
- Yağ eksiktir.
- Ana yataklar veya biyel kol yatakları tıkalı olabilir.
- Yağ filtresi tıkanmıştır.
- Yağ pompa dişlisi aşınmıştır.
- Gevşek bir basınç ayar subap yayı olabilir.
- Çok ince yağ konulmuştur.
- Yağ basınç göstergesi bozulmuştur.

Yağ basıncı yüksek:
- Sıkışmış bir basınç ayar subap yayı olabilir.
- Yağ fazla kalındır.
- Yağ boruları tıkanmış olabilir.

Motor çok fazla ısınıyor ve sarsıntı yapıyor:
- Soğutma yetersiz, kanallar tıkanmış.
- Enjektörler arızalı olabilir.
- V kayışı kopmuş.
- Aşırı püskürtme var.

Motor çalışmıyor:
- Yakıt bitmiştir.
- Stop çekili kalmış olabilir.
- Yakıt filtresi veya pompası tıkalı olabilir.
- Akü bozuk veya şarjsızdır.

Motor çok zor çalışıyor:
- Akü şarj istiyor veya bozulmak üzeredir.
- Akü kutup başları oksit yapmış veya gevşek olabilir.
- Yakıt yeterince gelmiyor.
- Motor yağı çok kalın veya soğuktan kalınlaşmış olabilir.
- Stop yarım çekili halde olabilir.

Motora yağ koyma:

Motorun yağı değiştirilmeden önce motor birkaç dakika çalıştırılıp ısınması sağlanır. Böylelikle yağ akışı daha kolay olacaktır. Yağ doldurma kapağı açılır. Yağ seviye kontrol çubuğu yerinden çıkarılır. Yağ tamamen boşalana kadar karter’deki (Veya varsa yağ boşaltma pompası) tapa kapatılmaz. Yağ boşaldıktan sonra bir iki litre temiz yağ koyma imkanınız varsa karter iyice temizlenmiş olacaktır. Tapa dikkatlice kapatılır. Yağ doldurulmaya başlanır. Ara sıra temiz bir bezle silinmiş olan yağ seviye kontrol çubuğu yerine sokularak çıkarılır, her seferinde tekrar temizlenir ve seviye kontrolü yapılır. Yağ koyma işlemi bittikten sonra (yağ seviye kontrol çubuğu yerine sokulmuş, yağ doldurma kapağı takılmış olarak) motor birkaç dakika çalıştırılıp yağlama yaptırılır. Varsa göstergeden yağ basıncı gözlenir.

Yağ seviye kontrol çubuğu üzerine dikkatlice bakılacak olursa, ucuna doğru iki adet çizgi göreceksiniz.Bu çizgilerin birinde Min. Diğerinde ise Max. yazar. İşte bu çizgiler koyacağımız veya yağ seviye kontrollerinde durumu bize bildirirler. Yağ kesinlikle Min. çizgisinden altta olmamalıdır. En iyisi bu seviyeye inmemesini sağlamalıyız. Yine Mak. çizgisinden yukarıda da olmamalıdır.Normali iki çizgi arasında olmasıdır. Her ihtimale karşı Mak. Çizgisine yakın olursa daha iyi olur.İki ayrı cins yağı birbirine karıştırıp kullanmayın.

Yeni motorlarda yağ sarfiyatı daha fazla olmaktadır. Yağda eksiklik varsa zaman geçirmeden tamamlamak gerekmektedir.Yatak sarma veya başka bir deyişle kol çıkarma motorda yağlamanın arıza nedeniyle olmayışı veya yağın bitmesi nedeniyle olmaktadır.Çok kötü bir durumdur ve çok pahalıya patlar.


Motor Yağının Görevleri:
- Aşımayı önlemek.
- Soğutmayı sağlamak.

Motor yağı çalışan parçaların birbirine sürtmesi nedeniyle oluşan aşınmaları önlemektedir.Ayrıca yanma nedeniyle oluşan ısının dağıtılması görevini üstlenir.Hava soğutmalı motorlarda yağ soğutucusu bulunur ve burada soğutulan yağ tekrar sisteme dağıtılarak soğutma sağlanmış olur.Su soğutmalı motorlarda bu görevi su almıştır.Radyatör-pervane vasıtasıyla su soğutulur.Soğutma kanalları daima temiz tutulmalıdır.

Hava Filtreleri:
- Yağ banyolu hava filtresi.
- Kuru tip hava filtresi.

Pistonun aşağıya inmesiyle (aynı zamanda emme subapı açık halde) silindir içine güçlü bir şekilde yanmanın sağlanabilmesi için hava emişi yapılmaktadır. Bu hava içinde çeşitli maddeler (toz, çeşitli katı veya plastik parçaları, yaprak veya kağıt gibi) bulunabilir. Bunlar motorumuz için son derece zararlı olacağından bunları daha girişte engellemek için hava filtreleri kullanılır. Filtrenizin girişine eğer yoksa sinek teli cinsinden sık örgülü sağlam bir teli kelepçe ile bağlantı yapmanızı öneririm.

Yağ banyolu filtrelerde emilen hava filtre içindeki borudan geçtikten sonra filtre içinde bulunan yağa değerek ön temizleme yapılır. Daha sonra buradan çıkan hava filtre içinde bulunan filtre elemanına çarparak iyice temizlenmesi sağlandıktan sonra emme manifoltundan silindire girer. Filtreyi ara sıra kontrol etmekte fayda vardır.Yağ kirlenmiş ise değiştirilmesi gerekir. Filtreye bağlı yağ doldurma tası içinde bir çizgi mevcuttur. Yağ bu çizgiye kadar konulmalıdır.

Kuru tip hava filtrelerinde ise temizleme kağıt elemanlar sayesinde olur. Toz çanağı zaman zaman temizlenmelidir. Ayrıca kağıt filtre bozulmamış ise hava tutularak temizlenir. Bunlara dikkat edilirse kağıt filtrelerin uzun ömürlü olması sağlanmış olur.

Subap Ayarı

Subap, silindir içine havanın alınmasını ve yanmış gazların dışarı atılmasını sağlayan mekanik bir parçadır. Subapların çalıştığı ortamda çok yüksek sıcaklıkların olması nedeniyle uzama yaparlar. İşte subap ayarı bunun için (motor komple bakıma girince de mecburen ) yapılmaktadır.

Ayar yapılırken biraz boşluk verilerek (tatlı sert denir) yapılmalıdır. Bütün motorların subap ayar değerleri değişiktir. Kataloguna bakmak gerekir. Ayrıca subap ayarı motor soğukken yapılır. Bunun için sentil (subap ayar çakısı) denilen mm’lik veya inch cinsinden ayar bıçağı bulunur. Yine kitapçığından bu değerin kaç olduğu mm’rik veya inch’lik ile mi yapılacağı ve motorunuzun silindir sayısına göre ateşleme sırası bulunmalıdır.

Ayar yapılacak silindirin pistonu sıkıştırma pozisyonunda yani ekzost subapı kapanıp emme subapı açılmak gelinceye kadar volan anahtar yardımıyla ağır ağır çevrilir. Subaplar yukarıda anlatılan duruma gelince volan tarafına bir işaret konur ve 360 derece (bir tam tur daha) çevrilip bırakılır. Sentil subap aralığına sokulur, her iki yüzeye hafifçe değiyorsa ayar iyidir. Çok sıkı veya bol ise ayar somunu gevşetilir, tornavida yardımıyla ayarın doğru olması sağlanır ve somun sıkılıp tekrar kontrol edilir.Yukarıda sözünü ettiğim “ayar yapılırken biraz boşluk verilmeli” burada uygulanmalıdır. Yani sentil subap aralığından ne çok sıkı nede çok gevşek bir şekilde geçmelidir. Sıkı olursa tehlikelidir.Gevşek yapılırsa verim düşecektir.Bu kontrol veya ayar emme ve ekzost subapları için ayrı ayrı yapılmalıdır. Ayrıca emme ve ekzost subapları ayar değerleri farklı olabilir. Bu duruma dikkat edilmelidir.Ayar sırasında kapak açık olduğundan içeri herhangi bir şey düşürmemeye dikkat ediniz.

Motor Çok Uzun Süre Çalışmayacaksa

Diyelim ki bir sezon (yaz veya kış) motorunuzu çalıştırmayacaksınız. O zaman yapılması gereken işlemler vardır. En azından onu pas veya kışın olabilecek dondan korumalısınız. Aksi takdirde çok üzüleceğinize eminim. Her tarafı pas yapmış, boyaları dökülmüş veya daha da kötüsü eğer motorunuz su soğutmalı ise antifirizi bulunmayan motorunuzu bloğunun çatlamış olarak bulmaktır.

Yapmanız gerekenlere gelince,

- Dışı mazot veya benzinle silmek gerekir.

- Karterdeki ve hava filtresi içinde bulunan yağ boşaltılıp pas önleyici yağla doldurulur.

- Motor bir müddet çalıştırılıp her tarafının korutucu yağla yağlanması sağlanmalıdır.

- Hava filtresi, ekzost girişleri özellikle suyun girmemesi için sıkıca kapatılmalıdır.

- Radyatör veya bloktaki suyu ister tamamen boşaltın veya her ihtimali göz önüne alarak fazlaca antifiriz koyun.Yeri gelmişken antifiriz ölçüsü normal olarak 1/3 dür. Yani üç litre suya bir litre antifiriz konur. Radyatörde bulunan suyu sık sık değiştirmek iyi değildir. Su iyice bozulmadan kesinlikle değiştirmeyin. Antifiriz koyacağınız zaman mecburen su akıtmanız gerekeceğinden bu suyu atmayıp antifiriz konduktan sonra ilave için kullanın.



obitetgazi den alıntıdır.
 
Eline emeğine sağlık Abi 🙂 Sağolasın. Tam okumadım ama, şöyle bir göz gezdirmeden geçmedim. İşimiz düşünce başlığımız hazır olmuş oldu. 🙂
 
geremy tarafından yazılan metin:

Motor yağı çalışan parçaların birbirine sürtmesi nedeniyle oluşan aşınmaları önlemektedir.Ayrıca yanma nedeniyle oluşan ısının dağıtılması görevini üstlenir.Hava soğutmalı motorlarda yağ soğutucusu bulunur ve burada soğutulan yağ tekrar sisteme dağıtılarak soğutma sağlanmış olur.Su soğutmalı motorlarda bu görevi su almıştır.Radyatör-pervane vasıtasıyla su soğutulur.Soğutma kanalları daima temiz tutulmalıdır.

d2 1,3 doblomda 107000 km.de yağ soğutucu denen zımbırtı bozulmuştu.
seyir halindeyken anlık yakıt tüketimine ve yakıt ibresine göz atarım. yakıt ibresine baktığımda yan tarafda kırmızı ışık yanıyodu ve hararet ibresi sonuna kadar çıkmıştı. radyatör kapağını açarken sudan ziyade yağ akıyodu. aradım ustayı anlattım durumu yağ soğutucu bozulmuştur dedi. sakın arabayı çalıştırma çekiciyle buraya getirelim dedi.

bu yağ soğutucu denilen zımbırtı araca yağ koyulan, yağ çubuğunun takılı olduğu parça. içinde 2 kanal var. bi yerinden motor yağı geçiyo, bi yerinden radyatör suyu. bu zamazingo bozulunca motor yağıyla radyatör suyuyla birbirine karışıyo anında ve bütün radyatör sisteminin ve kalörifer borularının içine felan yağ doluyo 🙁
 
bilgiler için teşekkürler 🙂
 
Back